काठमाडौँ– मानव शरीरमा घुम्ने रक्त कफसँग मिलेर समस्त नसाहरुलाई रोकिदियो र वायुको बहाव बन्द भएको कारणले श्वास (दम) उठ्यो भने त्यसलाई श्वास रोग या दम भनिन्छ ।
तातो, गह्रुङ्गो, रुखो तथा बासी वस्तु खाने, मुखमा धुलो पर्ने, भारी काम, दिशा पिसाबको वेगलाई रोक्ने आदि कारणहरुले श्वास रोग तीव्र हुन्छ ।
दमको घरेलु उपचार विधि:
१ नुन–तेललाई तताएर हृदयलाई सेक्नाले श्वास दबिन्छ ।
२. अदुवाको रसमा मह हालेर चाट्नाले श्वास ठीक हुन्छ ।
३. कुभिण्डोको जराको ४ ग्राम चूर्ण दैनिक सेवन गर्ने र तातोपानी पिउनाले श्वास ठीक हुन्छ ।
४. बेसार, कालो मरीच, किशमिश, पिप्पली, रास्ना र कचूर यी सबैको ४ ग्राम चूर्ण सख र तिलको तेलको साथ सेवन गर्नाले श्वास रोग ठीक हुन्छ ।
५. पिप्पली पोहकारमूल, हर्राेको बोक्रा, सुठो, कचूर, कमलगट्टा — यी सबैको चूर्णमा त्यति नै मात्रामा सखर हालेर चना बराबरका चक्कीहरु बनाउनुहोस् । दुई गोली दैनिक सेवन गर्नाले श्वास रोग ठीक हुन्छ ।
६. काकडासिँधी, सुठो, पिप्पली, नागरमोथे, पोहकरमूल, कचूर, कालो मरीचमा त्यति नै मात्रामा मिश्री हालेर चूर्ण बनाउनुहोस् । यसमा ४ ग्राम गुर्जाे, अडूसा, पिप्पली, पीपलामूल, चव्य, चित्रक, सुठो (यिनीहरु मध्ये कुनै एक) को घोल दैनिक सेवन गर्नाले श्वास रोग ठीक हुन्छ ।
७. शुद्ध पारो, शुद्ध गन्धकको कज्जली, सिँगीमोहरा, तताएको सुहागा, पिप्पली, मैनसिल तथा कालो मरीच ८–८ ग्राम, ४ ग्राम सुठो— यी सबैको चूर्णलाई अदुवाको रसको १ पुट दिएर सिद्ध गर्नुहोस् (यसलाई मिलाएर बनाउनुहोस्), यसको ग्रामको मात्रा दैनिक दिनाले श्वास रोग ठीक हुन्छ ।
