पर्वत– पर्वतमा किसानले अन्नबालीमा प्रयोग गर्ने रासायनिक मलको अभाव भएको छ । लामो समयसम्म भएको लकडाउन र नेपालका मुख्य डिपोमा पनि भण्डारण सकिएकाले मलको चरम अभाव भएको कृषि सामग्री केन्द्र पर्वतले जनाएको छ । मकै छर्ने बेलामा सहकारीमार्फत रासायनिक मल पाएका किसानले धान, कोदो बालीमा मल राख्न पाएका छैनन् । लामो लकडाउनका कारण सहकारीमा मल पाउन छाडेको छ । बजारमा किन्न जाँदा पनि पाइँदैन । रोपेको धानमा युरिया मल छर्न नपाउँदा बोट पहेँलो भएर मर्न लागेको किसानले गुनासो गर्न थालेका छन् ।
कोरोनाका कारण बाली लगाउँदादेखि नै समस्या भोग्दै आएका किसानले सलहको समस्यासमेत भोगे । अहिले फेरि मलको समस्या शुरु भएको छ । धानमा मल छर्न नपाएकाले किसान बाली घट्ने चिन्तामा परेका छन् । पर्वत र बागलुङका लागि मल उपलब्ध गराउँदै आएको कृषि सामग्री केन्द्र पर्वतले युरिया मल कहिलेसम्म आउँछ भन्ने यकिन नभएको बताएको छ । विशेषगरी यतिबेला धान कोदो गोडमेल गरेर मल राख्ने समय हो ।
लकडाउनको बेला पनि किसानलाई मल आपूर्ति गर्दै आएको कृषि सामग्री केन्द्रमा अहिले मल नै छैन । केन्द्रका प्रमुख नारायणप्रसाद शर्माले वीरगन्जस्थित डिपोमै मल नै नभएका कारण पर्वतमा आपूर्ति हुन नसकेको बताए । उनले साउनदेखि नै निरन्तररूपमा माग गरे पनि भारतबाटै आपूर्ति रोकिएको हुनाले मुख्य डिपो रित्तिएको बताए । पर्वतस्थित कृषि सामग्री केन्द्रले वैशाख, जेठ र असारमा ५४३ टन मल वितरण गरेको थियो । यसमा युरिया ३३९।८ टन र डिएपी १४१।१५० टन वितरण गरेको थियो । विभिन्न कृषि सहकारीमार्फत केन्द्रले मल बिक्री वितरण गर्दै आएको छ ।
जिल्लामा मल नपाएपछि कतिपयले भारतीय सीमा नाकाबाट समेत खरिद गरेर छरेका छन् तर अहिले नाकामा कडाइ र पुनः बन्दाबन्दी शुरु भएपछि भारतीय बजारबाट समेत मल ल्याउन सहज छैन । बजारमा युरिया अभाव भइरहेको बेला अल्मुनियम सल्फेट प्रयोग गर्न थालिएको छ । बजारमा एग्रोभेटहरुले युरिया नपाइएपछि अल्मुनियम सल्फेट किसानलाई बिक्री गर्न थालेका छन् । कृषि प्राविधिकका अनुसार युरियामा भन्दा अल्मुनियम सल्फेटमा नाइट्रोजनको मात्रा आधा कम हुन्छ । युरियाभन्दा यो महङ्गोसमेत पर्छ । मात्रा मिलाएर छर्न नजान्दा कतिपय किसानको लगानी खेर गएको कृषि ज्ञान केन्द्रका प्रमुख वासुदेव रेग्मीले बताए।
“युरिया एक किलो छर्ने ठाउँमा अमुनियम सल्फेट दुई किलो छर्नुपर्छ”, रेग्मीले भने, “किसानले मात्रा बढाउने सल्लाह नपाउँदा अल्मुनियम सल्फेट बेकामे भएको गुनासो सुन्ने गरिएको छ ।” अनुकूल मौसमका कारण यस वर्ष धान उत्पादन बढ्ने ज्ञान केन्द्रको अनुमान थियो तर मल अभावले अनुमान गरेअनुसार उत्पादन बढ्ने देखिन्न । कृषि ज्ञान केन्द्रका अनुसार पर्वतमा रहेको करिब २८ हजार हेक्टर खेतीयोग्य जमिनमध्ये १० हजार हेक्टर जमिनमा धानखेती गरिँदै आएको छ ।
